Co to jest mania?
Mania to stan psychiczny, który powoduje, że osoba doświadcza nieuzasadnionej euforii, bardzo intensywnych nastrojów, nadpobudliwości i urojeń. Mania (lub epizody maniakalne) jest częstym objawem choroby afektywnej dwubiegunowej.
Mania może być niebezpiecznym stanem z kilku powodów. Podczas epizodu maniakalnego ludzie nie mogą spać ani jeść. Mogą angażować się w ryzykowne zachowania i szkodzić sobie. Osoby z manią są bardziej narażone na halucynacje i inne zaburzenia percepcji.
Co powoduje manię?
Historia rodziny może odgrywać rolę w manii. Osoby, których rodzice lub rodzeństwo cierpią na tę chorobę, są bardziej narażone na epizod manii (National Alliance on Mental Illness). Jednak posiadanie członka rodziny z epizodami maniakalnymi nie oznacza, że dana osoba na pewno ich doświadczy.
Niektóre osoby są podatne na manię lub epizody maniakalne z powodu choroby podstawowej lub choroby psychiatrycznej, takiej jak choroba afektywna dwubiegunowa. Wyzwalacz lub kombinacja czynników wyzwalających może powodować manię u tych osób.
Skany mózgu pokazujące, że niektórzy pacjenci z manią mają nieco inną strukturę lub aktywność mózgu. Lekarze nie używają skanów mózgu do diagnozowania manii lub choroby afektywnej dwubiegunowej.
Zmiany środowiskowe mogą wywołać manię. Stresujące wydarzenia życiowe, takie jak śmierć bliskiej osoby, mogą przyczynić się do manii. Stres finansowy, związki i choroby mogą również powodować epizody maniakalne. Stany takie jak niedoczynność tarczycy mogą również przyczyniać się do epizodów maniakalnych.
Jakie są objawy manii?
Pacjenci z manią przejawiają skrajne podniecenie i euforię, a także inne intensywne nastroje. Są nadpobudliwi i mogą doświadczać halucynacji lub urojeń. Niektórzy pacjenci czują się nerwowi i bardzo niespokojni. Nastrój osoby maniakalnej może szybko zmienić się z maniakalnego na depresyjny, przy wyjątkowo niskim poziomie energii (Mayo Clinic, 2012).
Epizody maniakalne sprawiają, że człowiek czuje się tak, jakby miał ogromną ilość energii. Mogą powodować przyspieszenie systemów ciała, tak jakby wszystko na świecie poruszało się szybciej.
Osoby z manią mogą mieć przyspieszone myśli i szybką mowę. Mania może uniemożliwić sen lub spowodować niską wydajność pracy. Osoby z manią mogą mieć urojenia. Mogą łatwo się irytować lub rozpraszać, wykazywać się ryzykownym zachowaniem i wydawać szaleństwa.
Osoby z manią mogą zachowywać się agresywnie. Nadużywanie narkotyków lub alkoholu to kolejny objaw manii.
Łagodniejsza forma manii nazywana jest hipomanią. Hipomania jest związana z poprzednimi objawami, ale w mniejszym stopniu. Epizody hipomanii również trwają krócej niż epizody maniakalne.
Jak rozpoznaje się manię?
Lekarz lub psychiatra może ocenić pacjenta pod kątem manii, zadając pytania i omawiając objawy. Bezpośrednie obserwacje mogą wskazywać, że pacjent ma epizod manii.
Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń psychicznych (DSM) Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego przedstawia kryteria epizodu maniakalnego. Epizod musi trwać tydzień lub krócej niż tydzień, jeśli pacjent jest hospitalizowany. Oprócz zaburzeń nastroju u pacjentów muszą wystąpić co najmniej trzy z następujących objawów:
- Łatwo się rozprasza.
- Podejmuje ryzykowne lub impulsywne zachowania. Obejmuje to wydatki, inwestycje biznesowe lub ryzykowne praktyki seksualne.
- Ma goniące myśli.
- Ma zmniejszoną potrzebę snu.
- Ma obsesyjne myśli.
Epizod maniakalny zakłóca życie człowieka i negatywnie wpływa na relacje, a także pracę lub szkołę. Wiele epizodów manii wymaga hospitalizacji w celu ustabilizowania nastroju pacjenta i zapobieżenia samookaleczeniu.
W niektórych przypadkach halucynacje lub urojenia są częścią epizodów maniakalnych. Na przykład osoba może wierzyć, że jest sławna lub ma supermoce.
Aby stan osoby można było uznać za epizod maniakalny, objawy nie mogą być wynikiem wpływów zewnętrznych, takich jak nadużywanie narkotyków lub alkoholu.
Jak leczy się manię?
Hospitalizacja może być konieczna, jeśli mania pacjenta jest ciężka lub towarzyszy jej psychoza. Hospitalizacja może pomóc pacjentowi zranić się.
Leki
Leki są zazwyczaj pierwszą linią leczenia manii. Leki te są przepisywane w celu zrównoważenia nastroju pacjenta i zmniejszenia ryzyka samookaleczenia.
Leki obejmują:
- Lit (Cibalith-S, Eskalith, Lithane)
- Leki przeciwpsychotyczne, takie jak arypiprazol (Abilify), olanzapina (Zyprexa), kwetiapina (Seroquel) i risperidyna (Risperdal).
- Leki przeciwdrgawkowe, takie jak kwas walproinowy (Depakene, Stavzor), divalproex (Depakote) lub lamotrygina (Lamictal).
- Benzodiazepiny, takie jak alprazolam (Niravam, Xanax), chlordiazepoksyd (Librium), klonazepam (Klonopin), diazepam (Valium) lub lorazepam (Ativan).
Leki powinny być stosowane wyłącznie zgodnie z zaleceniami lekarza.
Psychoterapia
Sesje psychoterapeutyczne mogą pomóc pacjentowi zidentyfikować wyzwalacze manii. Mogą również pomóc pacjentom radzić sobie ze stresem. Pomocna może być również terapia rodzinna lub grupowa.
Jaka jest perspektywa dla manii?
Szacuje się, że 90 procent pacjentów, którzy doświadczyli jednego epizodu manii, doświadczy innego (Kaplan i in., 2008). Jeśli mania jest wynikiem choroby afektywnej dwubiegunowej lub innych stanów psychicznych, pacjenci muszą ćwiczyć leczenie przez całe życie, aby zapobiegać epizodom manii.
Zapobieganie manii
Leki na receptę mogą pomóc w zapobieganiu epizodom manii. Pacjenci mogą również skorzystać z psychoterapii lub terapii grupowej. Terapia może pomóc pacjentom rozpoznać początek epizodu manii, aby mogli szukać pomocy.
