1. Stwardnienie rozsiane (SM) to schorzenie ośrodkowego układu nerwowego, który obejmuje mózg, rdzeń kręgowy i nerw wzrokowy. W jaki sposób stwardnienie rozsiane wpływa na te obszary i jakie są problemy, które stwardnienie rozsiane powoduje w szczególności w odniesieniu do zdrowia mózgu?
Nerwy komunikują się ze sobą i z resztą ciała, wysyłając sygnały elektryczne i chemiczne.
Aby zrozumieć, jak działają twoje nerwy, zastanów się, jak są one podobne do kabli elektrycznych. Nerwy składają się z „drutu”, który nazywamy aksonem. Akson jest pokryty materiałem izolacyjnym zwanym mieliną.
Stwardnienie rozsiane uszkadza mielinę, przez co zdolność nerwu do przewodzenia sygnałów elektrycznych jest spowolniona i nieskoordynowana. Jeśli akson jest również uszkodzony, sygnał elektryczny może zostać całkowicie zablokowany. Kiedy tak się dzieje, nerw nie może wysłać odpowiednich informacji. To powoduje objawy.
Na przykład, jeśli mięsień nie otrzymuje wystarczającej ilości impulsów nerwowych, występuje osłabienie. Jeśli część mózgu odpowiedzialna za koordynację jest uszkodzona, może to spowodować utratę równowagi lub drżenie.
Uszkodzenia SM w nerwu wzrokowym mogą powodować utratę wzroku. Uszkodzenie rdzenia kręgowego jest zwykle związane ze zmniejszoną ruchomością, upośledzonymi lub nieprawidłowymi odczuciami oraz upośledzoną funkcją układu moczowo-płciowego (narządów płciowych i układu moczowego).
Jeśli chodzi o mózg, zmiany spowodowane SM mogą przyczyniać się do zmęczenia i innych objawów. Uszkodzenia mózgu w SM mogą powodować trudności z myśleniem i pamięcią. Zmiany w mózgu związane ze stwardnieniem rozsianym mogą również przyczyniać się do zaburzeń nastroju, takich jak depresja.
2. SM powoduje zmiany chorobowe w niektórych obszarach ciała. Dlaczego występują te zmiany? Jaki jest najlepszy sposób zmniejszania, ograniczania lub zapobiegania zmianom?
Powszechnie uważa się, że SM jest procesem autoimmunologicznym. Innymi słowy, układ odpornościowy, który normalnie chroni Twoje ciało, staje się „zbójecki” i zaczyna atakować części ciała.
W SM układ odpornościowy atakuje nerwy w ośrodkowym układzie nerwowym, w tym mózg, rdzeń kręgowy i nerw wzrokowy.
Istnieje ponad tuzin różnych leków zatwierdzonych przez FDA - znanych jako terapie modyfikujące chorobę (DMT) - które mogą ograniczyć liczbę nowych zmian lub obszarów uszkodzenia nerwów z powodu SM.
Wczesna diagnoza i terminowe leczenie tymi lekami to najważniejsza udokumentowana strategia zmniejszania przyszłych uszkodzeń nerwów. Ważne są także nawyki związane ze stylem życia, takie jak regularne ćwiczenia, niepalenie i utrzymanie zdrowej masy ciała.
3. Czy SM wpływa na różne części mózgu w różny sposób? Co wiemy o wpływie SM na istotę białą i szarą w mózgu?
SM powoduje uszkodzenia w silniej zmielinizowanych obszarach mózgu, znanych jako istota biała. Ale wykazano również, że SM wpływa na mniej zmielinizowane regiony bliżej powierzchni mózgu, znane jako korowa istota szara.
Uszkodzenie zarówno struktur istoty białej, jak i istoty szarej wiąże się z zaburzeniami funkcji poznawczych. Uszkodzenie określonych obszarów mózgu może powodować trudności z określonymi umiejętnościami poznawczymi.
4. Wraz z wiekiem normalnym zjawiskiem jest zanik mózgu (kurczenie się) lub utrata objętości mózgu. Dlaczego to? Czy jest coś, co można zrobić, aby spowolnić tempo atrofii mózgu u osób ze stwardnieniem rozsianym?
Wykazano, że wskaźnik atrofii mózgu u osób ze stwardnieniem rozsianym jest kilkakrotnie większy niż wskaźnik atrofii mózgu u osób w podobnym wieku, które nie mają SM. Dzieje się tak, ponieważ stwardnienie rozsiane powoduje uszkodzenie białej i szarej istoty mózgu oraz zniszczenie aksonów.
Zgłaszano, że osoby ze stwardnieniem rozsianym, które palą tytoń, mają więcej atrofii mózgu niż osoby niepalące. Niektóre badania wykazały, że niektóre DMT mogą zmniejszać wskaźnik atrofii mózgu.
Istnieje również kilka doniesień, że osoby z SM, które są bardziej sprawne fizycznie, mają mniej atrofii niż osoby, które są mniej aktywne fizycznie.
5. Jakie są objawy poznawcze SM?
Trudności poznawcze, które najczęściej występują u osób ze stwardnieniem rozsianym, zwykle dotyczą pamięci i szybkości przetwarzania informacji. Mogą również wystąpić problemy z wielozadaniowością, trwałą pamięcią i koncentracją, ustalaniem priorytetów, podejmowaniem decyzji i organizacją.
Ponadto często występują trudności z płynnością werbalną, zwłaszcza ze znajdowaniem słów - poczucie, że „słowo jest na końcu języka”.
Bezpośrednim skutkiem uszkodzeń mogą być trudności poznawcze. Jednak funkcje poznawcze mogą być również osłabione przez czynniki wpływające na zmęczenie, depresję, zły sen, efekty leków lub kombinację tych czynników.
Niektóre funkcje poznawcze z większym prawdopodobieństwem pozostaną zdrowe niż inne. Ogólna inteligencja i informacje oraz rozumienie słów są zwykle zachowywane.
6. Jaki jest związek między objawami poznawczymi SM a tym, gdzie SM wpływa na mózg?
Różne funkcje poznawcze są zwykle związane z różnymi częściami mózgu, chociaż wiele się pokrywa.
Tak zwane „funkcje wykonawcze” - takie jak wielozadaniowość, ustalanie priorytetów i podejmowanie decyzji - są najbardziej związane z płatami czołowymi mózgu. Wiele funkcji pamięci występuje w strukturze istoty szarej zwanej hipokampem. (Nazwa pochodzi od greckiego słowa oznaczającego „konika morskiego”).
Uszkodzenie ciała modzelowatego, bardzo silnie zmielinizowanej wiązki nerwów łączącej dwie półkule mózgu, również wiąże się z zaburzeniami funkcji poznawczych.
SM zwykle dotyka wszystkich tych obszarów.
Ogólna atrofia mózgu i utrata objętości mózgu są również silnie skorelowane z problemami z funkcjami poznawczymi.
7. Jakie narzędzia przesiewowe są używane do poszukiwania objawów poznawczych u osób z SM? Jak często osoby z SM powinny być poddawane badaniom przesiewowym pod kątem oznak zmian poznawczych?
Istnieją krótkie testy określonych funkcji poznawczych, które można łatwo i szybko przeprowadzić w gabinecie lekarskim. Mogą one sprawdzać dowody zaburzeń poznawczych. Na przykład jeden taki test nazywa się testem modalności symboli cyfr (SDMT).
Jeśli test przesiewowy sugeruje problemy poznawcze, lekarz może zalecić bardziej dogłębną ocenę. Zwykle odbywa się to formalnie za pomocą testów, które są wspólnie określane jako testy neuropsychologiczne.
Zaleca się, aby osoby ze stwardnieniem rozsianym były badane pod kątem funkcji poznawczych przynajmniej raz w roku.
8. Jak leczy się poznawcze objawy SM?
Zajmując się zaburzeniami poznawczymi u osób ze stwardnieniem rozsianym, ważne jest, aby zidentyfikować wszelkie czynniki, które mogą pogorszyć problemy poznawcze, takie jak zmęczenie lub depresja.
Osoby z SM mogą mieć nieleczone zaburzenia snu, takie jak bezdech senny. Może to również wpływać na funkcje poznawcze. Leczenie tych drugorzędnych czynników często poprawia funkcje poznawcze.
Badania wykazały, że ukierunkowane strategie rehabilitacji poznawczej są korzystne. Strategie te dotyczą określonych dziedzin - takich jak uwaga, wielozadaniowość, szybkość przetwarzania lub pamięć - przy użyciu technik, takich jak trening komputerowy.
9. Czy są jakieś podejścia do stylu życia, takie jak dieta i ćwiczenia, które mogą pomóc chorym na SM zmniejszyć lub ograniczyć zmiany poznawcze?
Coraz więcej literatury sugeruje, że regularne ćwiczenia fizyczne mogą poprawić funkcje poznawcze u osób z SM. Jednak nie określono jeszcze konkretnego schematu leczenia.
Chociaż wykazano, że żadna dieta nie wpływa na funkcje poznawcze u osób ze stwardnieniem rozsianym per se, zdrowa dla serca dieta może zmniejszyć ryzyko chorób współistniejących (innych chorób), które mogą przyczyniać się do zaburzeń funkcji poznawczych.
Dieta zdrowa dla serca to na ogół taka dieta, która zawiera przede wszystkim dużo owoców i warzyw, chude białka i „dobre” tłuszcze, takie jak oliwa z oliwek. Dieta powinna również ograniczać tłuszcze nasycone i rafinowane cukry.
Przestrzeganie tego typu planu żywieniowego może ograniczyć choroby współistniejące, takie jak choroby naczyniowe, cukrzyca typu 2 lub nadciśnienie. Wszystkie te schorzenia mogą przyczyniać się do upośledzenia funkcji poznawczych i niepełnosprawności u osób z SM.
Palenie jest czynnikiem ryzyka atrofii mózgu, więc rzucenie palenia może pomóc w ograniczeniu dalszej atrofii.
Ważne jest również, aby pozostać aktywnym umysłowo i społecznie.
Barbara S. Giesser, MD uzyskała dyplom medyczny na University of Texas Health Science Center w San Antonio, a także ukończyła staż neurologiczny i stypendium MS w Montefiore Medical Center (NY) i Albert Einstein College of Medicine. Od 1982 roku specjalizuje się w opiece nad osobami ze stwardnieniem rozsianym. Obecnie jest profesorem neurologii klinicznej w Szkole Medycznej im. Davida Geffena UCLA oraz dyrektorem klinicznym programu MS na UCLA.
Dr Giesser przeprowadził recenzowane badania dotyczące skutków ćwiczeń u osób z SM. Tworzyła również programy edukacyjne dla organizacji krajowych, takich jak National MS Society i American Academy of Neurology. Aktywnie działa na rzecz promowania dostępu do opieki i leków dla osób ze stwardnieniem rozsianym i innymi chorobami neurologicznymi.
