Wyobraź sobie: hałaśliwą salę gimnazjalną, w której nauczyciel właśnie dał polecenie: „Wskoczcie wszyscy i zamieńcie się miejscami z sąsiadem”.
Większość uczniów wstaje, przesuwa się w inne miejsce i siada. Ale jeden dzieciak tak naprawdę skacze. Właściwie zajmie krzesło sąsiada. Ten dzieciak może być klasowym klaunem, ale może też być konkretnym myślicielem. Dosłownie przyjmuje instrukcje nauczyciela.
Myślenie konkretne to rozumowanie oparte na tym, co możesz zobaczyć, usłyszeć, poczuć i doświadczyć tu i teraz. Czasami nazywa się to dosłownym myśleniem, ponieważ jest rozumowaniem, które koncentruje się na przedmiotach fizycznych, bezpośrednich doświadczeniach i dokładnych interpretacjach.
Myślenie konkretne a myślenie abstrakcyjne
Myślenie konkretne jest czasami opisywane w kategoriach swego przeciwieństwa: myślenia abstrakcyjnego. Jest to umiejętność rozważania pojęć, dokonywania uogólnień i myślenia filozoficznego.
Konkretne myślenie jest niezbędnym pierwszym krokiem w zrozumieniu abstrakcyjnych idei. Najpierw obserwujemy i rozważamy, co mówią nam nasze doświadczenia, a potem możemy uogólniać.
Konkretne myślenie na różnych etapach życia
Wczesne dzieciństwo
Wszyscy ludzie doświadczają konkretnego myślenia. Według znanego psychologa Jeana Piageta, niemowlęta i małe dzieci przechodzą przez przewidywalne etapy rozwoju poznawczego, podczas których stopniowo przechodzą od myślenia konkretnego do abstrakcyjnego.
Od najmłodszych lat dzieci nieustannie obserwują swoje otoczenie, ucząc się głównie za pomocą pięciu zmysłów.
W miarę wzrostu uczą się, że mogą wchodzić w interakcje z przedmiotami i ludźmi, uzyskując przewidywalne rezultaty: potrząśnij grzechotką i usłyszysz hałas. Rzuć łyżkę na podłogę, a ktoś ją podniesie.
Na tym wczesnym etapie rozwoju - od urodzenia do około 2 roku życia - niemowlęta i małe dzieci myślą w kategoriach tego, co mogą obserwować.
Niemowlętom brakuje trwałości obiektu - idei, że obiekt nadal istnieje, nawet jeśli go nie widzimy ani nie słyszymy. Jeśli piłka spadnie za kanapę, do niemowlęcia lub małego dziecka, to jej nie ma.
Gdy dzieci dojrzewają, zaczynają myśleć symbolicznie. Sygnał ręczny reprezentuje ideę „więcej” lub „mleka”. Uczą się wyrażać swoje pragnienia słowami, które są słyszalnymi symbolami myśli.
Stopniowo, w wieku od 2 do 7 lat, zaczynają rozwijać umiejętność rozumowania i przewidywania.
Lata szkoły podstawowej
Od około 7 do około 11 roku życia dzieci nadal w dużym stopniu polegają na konkretnym myśleniu, ale ich zdolność rozumienia, dlaczego inni zachowują się tak, jak oni, rozwija się. Psychologowie dziecięcy uważają, że ten etap jest początkiem myślenia abstrakcyjnego.
Od 12 roku życia do okresu dojrzewania dzieci stopniowo rozwijają zdolność analizowania, ekstrapolacji, uogólniania i empatii.
Dojrzewanie i dorosłość
W miarę dojrzewania zdobywamy doświadczenie. Coraz częściej jesteśmy w stanie uogólniać rzeczy, które widzieliśmy i słyszeliśmy. Wykorzystujemy nasze konkretne osobiste doświadczenia i obserwacje, aby formułować hipotezy, przewidywać, rozważać alternatywy i planować.
To na tym etapie większość ludzi nabywa umiejętności wnioskowania o tym, co pomyślą i poczują inni ludzie w danej sytuacji.
Warunki, które mogą uniemożliwić lub opóźnić abstrakcyjne myślenie
Niektóre warunki mogą powodować opóźnienia w rozwoju myślenia abstrakcyjnego. Osoby z tymi schorzeniami mogą w dużym stopniu polegać na konkretnym myśleniu, ograniczając ich zdolność do myślenia abstrakcyjnego i być może wpływając na sposób, w jaki się socjalizują. Niektóre z tych warunków obejmują:
- zaburzenia ze spektrum autyzmu
- schizofrenia
- demencja
- uraz mózgu, urazowy lub medyczny
- upośledzenie intelektualne
Niektóre badania wykazały, że pewne formy abstrakcyjnego myślenia - te związane ze zrozumieniem metafor i innych rodzajów języka figuratywnego - mogą być trudniejsze u uczniów z zespołem Klinefeltera, niektórymi niepełnosprawnościami intelektualnymi i zaburzeniami ze spektrum autyzmu.
Badania te nie wykazały ani nie sugerowały, że inteligencja jest niższa, tylko że te szczególne umiejętności abstrakcyjnego rozumowania były wyzwaniem.
Ryzyko zbytniego konkretnego myślenia
Osoby, których myślenie jest bardzo konkretne, mogą w rezultacie mieć trudniejsze sytuacje lub zadania. Mogą to być:
- Empatia. Zdolność zrozumienia tego, co czują i potrzebują inni ludzie, wymaga umiejętności patrzenia i interpretowania mimiki, mowy ciała, słów, tonów i zachowań w kontekście społecznym. Niektórzy ludzie, którzy myślą konkretnie, mogą nie odczytać dokładnie tych sygnałów z mediów społecznościowych.
- Kreatywność. Konkretni myśliciele mogą mieć trudności z rozwiązywaniem problemów lub tworzeniem rzeczy, ponieważ może być wymagane abstrakcyjne myślenie i wyobraźnia.
- Elastyczność. Konkretni myśliciele czasami trzymają się dosłownych interpretacji i sztywnych zachowań, a ta nieelastyczność może powodować konflikt z innymi ludźmi.
Korzyści z konkretnego myślenia
Badacze odkryli, że szkolenie ludzi w zakresie konkretnego myślenia może w rzeczywistości pomóc w niektórych sytuacjach.
Na przykład jedno badanie wykazało, że osoby udzielające pierwszej pomocy i inne osoby, których praca wiąże się z powtarzającym się narażeniem na traumę, mają mniej uciążliwych wspomnień, gdy są szkolone w używaniu konkretnego myślenia podczas traumatycznych wydarzeń.
Podczas urazu twoja zdolność radzenia sobie może ulec poprawie, jeśli zostałeś przeszkolony w przemyśleniu tego, co się naprawdę dzieje, zbadaniu konkretnych przyczyn i powtórzeniu kroków, które musisz podjąć, aby rozwiązać problem lub wyjść z niebezpieczeństwa.
Po traumie wykazano, że konkretne myślenie o tych samych rzeczach pomaga ludziom budować odporność i zmniejszać liczbę uciążliwych wspomnień.
W badaniu z 2011 roku poproszono osoby z depresją o przemyślenie niedawnego niepokojącego wydarzenia. Naukowcy poinstruowali uczestników badania, aby podzielili wydarzenie na konkretne szczegóły i zastanowili się, jak te szczegóły wpłynęły na wynik.
Uczestnicy, którzy stosowali tę konkretną strategię myślenia, zmniejszyli później objawy depresji. Badacze doszli do wniosku, że szkolenie w zakresie konkretnego myślenia pomogło przeciwdziałać depresyjnej tendencji do ruminacji, zamartwiania się i wyciągania niezdrowych, niedokładnych wniosków.
Ćwiczenia poprawiające konkretne myślenie
Jeśli uważasz, że bardziej konkretne myślenie może pomóc w ruminacji i mniej zmartwieniu, porozmawiaj z terapeutą o ćwiczeniach, które możesz wykonać, aby wzmocnić swoje umiejętności konkretnego myślenia.
Twój terapeuta może pracować z tobą, aby krok po kroku opracować proces patrzenia na znaki ostrzegawcze, szczegóły sensoryczne, decyzje i określone działania, które miały miejsce podczas negatywnego zdarzenia.
Analizując konkretne szczegóły, możesz odkryć możliwości zmiany wyniku przyszłych wydarzeń. W podobnych okolicznościach możesz aktywować konkretny proces myślenia, aby lepiej poradzić sobie z wydarzeniem.
Konkretne myślenie może:
- pomóc ci przetwarzać traumatyczne doświadczenia i uczyć się na nich
- złagodzić objawy depresji, zapobiegając nadmiernemu uogólnianiu
Konkretne myślenie może również:
- uniemożliwiają zrozumienie niektórych form komunikacji, takich jak humor, ironia, idiomy i język figuratywny
- ogranicz swoją zdolność do empatii wobec innych
Najważniejsze
Myślenie konkretne to rodzaj rozumowania, który w dużej mierze opiera się na tym, co obserwujemy w otaczającym nas fizycznym świecie. Czasami nazywa się to dosłownym myśleniem.
Małe dzieci myślą konkretnie, ale w miarę dojrzewania zazwyczaj rozwijają zdolność myślenia bardziej abstrakcyjnego.
Konkretne myślenie jest jedną z cech charakterystycznych zaburzeń ze spektrum autyzmu, demencji, schizofrenii, urazów mózgu i niektórych niepełnosprawności intelektualnych.
Ludzie, których myślenie jest wyłącznie konkretne, mogą mieć pewne trudności w sytuacjach społecznych, ale konkretne rozumowanie ma pewne zalety. Może faktycznie pomóc niektórym ludziom radzić sobie z depresją i traumą.
